* బంగ్లా యుద్ధం – 2
1971 ప్రారంభంలో జరిగిన ఎన్నికలలో తూర్పు పాకిస్తాన్‌లో జరిగిన సాధారణ ఎన్నికలలో సంపూర్ణ మెజారిటీని సాధించిన తరువాత, ముజిబ్-ఉర్-రెహ్మాన్ నేతృత్వంలోని అవామీ లీగ్ ఆఫ్ పాకిస్తాన్ తూర్పు పాకిస్తాన్‌కు ఎక్కువ స్వయంప్రతిపత్తి కల్పించాలని డిమాండ్ చేసింది. అయితే ఆ డిమాండ్ కు పాకిస్తాన్ సైనిక పాలన పూర్తి స్థాయి సైనిక అణిచివేతతో ప్రతిస్పందించింది.
మేజర్ జనరల్ టిక్కా ఖాన్ ఆధ్వర్యంలో ఆపరేషన్ సెర్చ్ లైట్ పేరుతో లక్షలాది మంది పౌరులను చంపి, వేలాది మంది పేద మహిళలపై అత్యాచారానికి పాల్పడ్డారు. పర్యవసానంగా, సుమారు కోటి మంది బెంగాలీలు భారతదేశానికి శరణార్థులుగా వలస రావడంతో, భారత ఆర్థిక వ్యవస్థపై పెనుభారం పడుతోంది.
శ్రీమతి ఇందిరా గాంధీ నేతృత్వంలోని భారత ప్రభుత్వం అమాయక పౌరులపై దౌర్జన్యాలను ఆపాలని, శరణార్థులు తిరిగి వచ్చే పరిస్థితిని కల్పించాలని పాకిస్తాన్‌కు సూచించింది. అయితే అమెరికా, చైనా. ఇతర ముస్లిం దేశాలు పాకిస్తాన్ సైన్యం పాల్పడుతున్న అణచివేత చర్యలకు పరోక్షంగా మద్దతు ఇచ్చాయి.
ఈ విషయమై, రష్యా, అమెరికా, ఫ్రాన్స్, ఇంగ్లాండ్, ఇతర ముఖ్యమైన దేశాలపై దౌత్యపరమైన వత్తిడి తీసుకు రావడం భారత్ ప్రారంభించింది. భారత్ – పాకిస్థాన్ ల మధ్య యుద్ధం అనివార్యమైతే చైనా, అమెరికాల ప్రత్యక్ష ప్రమేయాన్ని ఎదుర్కోవడం కోసం సోవియట్ యూనియన్ తో ఒక రక్షణ ఒప్పందం ఏర్పరచుకోవడం ద్వారా భారత్ వ్యూహాత్మకంగా అడుగు వేసింది.
భారత్ ఎంతో సంయమనం పాటిస్తున్నప్పటికీ, పొరుగు దేశం భారతదేశంలోని 11 వైమానిక స్థావరాలపై ముందస్తు వైమానిక దాడితో పశ్చిమ ఫ్రంట్‌లో శత్రుత్వానికి తెరతీయడం ద్వారా భారత్ యుద్ధం ప్రకటించే విధంగా పాక్ వత్తిడి తీసుకు వచ్చిన్నట్లు చెప్పవచ్చు.
ఒకేసారి తూర్పు, పశ్చిమ ప్రాంతాలలో యుద్ధం జరగడం గమనార్హం. భారత్ వ్యూహాత్మకంగా పశ్చిమ ప్రాంతంలో మన భూభాగంకు రక్షణ వరకు పరిమితమై, తూర్పు థియేటర్‌లో మాత్రం దూకుడుగా విరుచుకు పడింది.
ఈ యుద్ధం 14 రోజుల పాటు కొనసాగింది.. డిసెంబర్ 16, 1971న 14. 31 గంటలకు తూర్పు పాకిస్తాన్ సైనిక కమాండర్ లెఫ్టినెంట్ జనరల్ ఎఎకె నియాజీ బేషరతుగా లొంగిపోవడంతో ముగిసింది. యుద్ధం రెండు వైపులా పురోగమిస్తున్నందున, డిసెంబర్ 13న 11.00గం.కు, ఐక్యరాజ్య సమితి పర్యవేక్షణలో భారతదేశం, పాకిస్తాన్ ల మధ్య తక్షణ కాల్పుల విరమణ కోసం భద్రతా మండలిలో అమెరికా ఒక తీర్మానాన్ని ప్రతిపాదించింది.
అయితే సోవియట్ యూనియన్ మూడో సారి తన వీటో అధికారాన్ని ఉపయోగించి ఈ తీర్మానాన్ని ఆదుకోగలిగింది. అయితే మరోసారి వీటో ఉపయోగించడం సాధ్యం కాకపోవచ్చని, అందుచేత కార్యకలాపాలను వేగవంతం చేయమని భారత్ కు సూచించింది.
ప్రధాని ఇందిరా గాంధీ ఈ అంశాన్ని మన సైనికాధిపతి జనరల్ శామ్ మానెక్షాకు తెలిపారు. ఆయన వెంటనే ఢాకాలో పాకిస్తాన్ సైనిక నాయకత్వంపై సైనిక, మానసిక ఒత్తిడిని పెంచడానికి ఒక విధానాన్ని రూపొందించారు. లెఫ్టినెంట్ జనరల్ ఎఎకె నియాజీతో పాకిస్తాన్ దళాల లొంగిపోవడాన్ని చర్చించే బాధ్యతను తూర్పు కమాండ్ చీఫ్ ఆఫ్ స్టాఫ్ లెఫ్టినెంట్ జనరల్ జె ఎఫ్ ఆర్ జాకబ్‌పై ఉంచారు.
జనరల్ జాకబ్ గౌరవప్రదమైన లొంగుబాటు కోసం నిబంధనలతో జనరల్ నియాజీని సంప్రదించాడు. కానీ ఎటువంటి స్పందన రాలేదు. దానితో డిసెంబరు 14న, ఢాకా భారీ వైమానిక దాడులకు గురై, తోడేళ్లలాగా విజృంభిస్తున్న ముక్తి బాహినీ ముప్పు పాకిస్థాన్ నాయకత్వానికి తెలియగానే ఖంగారు పడింది.
వెంటనే ఐక్యరాజ్యసమితి న్యాయవాది, విదేశీ మీడియా హాజరైన సమావేశంలో గవర్నర్ డాక్టర్ ఏఎమ్ మాలిక్ రాజీనామా చేశారు. అదే రోజు 16.00 గంటలకు, లెఫ్టినెంట్ జనరల్ నియాజీ ఐక్యరాజ్య సమితి ఆధ్వర్యంలో కాల్పుల విరమణ ముసాయిదా ప్రతిపాదనతో అమెరికా న్యాయవాది హెర్బర్ట్ స్పిక్వాక్‌ను సంప్రదించారు. భారతదేశం, పాకిస్తాన్ మధ్య కాల్పుల విరమణ కోసం ఐక్యరాజ్య సమితిలో మరో తీర్మానాన్ని పోలాండ్ ప్రతిపాదించింది. ఆ తీర్మానాన్ని డిసెంబర్ 15న ఆమోదించారు.
లొంగిపోవడానికి చర్చలు జరపడానికి లెఫ్టినెంట్ జనరల్ జాకబ్‌ను ఢాకాకు పంపాలని సైన్యం నిర్ణయించింది. భారతీయ ప్రతినిధి బృందం ఎంఐ 4లో జెస్సోర్ మీదుగా ఢాకాకు వెళ్లింది. వారు ఢాకాలో దిగినప్పుడు, ప్రధాన రన్‌వే తీవ్రంగా దెబ్బతిన్నందున, సైడ్ రన్‌వేపై సాబెర్ ఎఫ్-86 యుద్ధ విమానాల స్క్వాడ్రన్‌ను చూశారు.
మొదటి చూపులో జనరల్ నియాజీ బేషరతుగా ఇంకా గౌరవప్రదమైన లొంగిపోవాలని పిలుపునిచ్చిన జనరల్ జాకబ్ పత్రాన్ని తిరస్కరించారు. కాల్పుల విరమణపై మాత్రమే చర్చించాలని ఆయన పట్టుబట్టారు. నియాజీ సలహాదారులు, మేజర్ జనరల్ జంషెడ్, రియర్ అడ్మిరల్ షరీఫ్, ఎయిర్ కమోడోర్ ఇమామ్, ఎయిర్ కమోడోర్ ఫర్మాన్ అలీ లొంగిపోవడానికి అంగీకరించవద్దని సూచించారు.
లెఫ్టినెంట్ జనరల్ జాకబ్ అప్పుడు లొంగిపోవడం వల్ల జెనీవా ఒప్పందం ప్రకారం అధికారులు, పురుషుల గౌరవం, పశ్చిమ పాకిస్తాన్‌కు సురక్షితంగా తిరిగి వెళ్లడం జరిగిందని అతనికి జాకబ్ వివరించాడు. భారత బలగాల రక్షణ లేనప్పుడు పాకిస్తాన్ సైనికులకు వ్యతిరేకంగా ముక్తి బహిని, బంగ్లాదేశ్ ప్రజలు హింసాత్మకంగా స్పందించే అవకాశం ఉందని కూడా ఈ సందర్భంగా హెచ్చరించాడు.
లెఫ్టినెంట్ జనరల్ జాకబ్ మాట్లాడుతూ, నిబంధనలకు అంగీకరించని పక్షంలో, దాడి వెంటనే పునఃప్రారంభించబడుతుందని, ముక్తి బహిని యోధులు అందుకు సిద్ధంగా ఉన్నారని స్పష్టం చేశారు. అతను నిర్ణయం తీసుకోవడానికి నియాజీకి ముప్పై నిమిషాల సమయం ఇచ్చి, తన కార్యాలయం నుండి బయటకు వెళ్లాడు.
అరగంట తర్వాత లెఫ్టినెంట్ జనరల్ జాకబ్ తన కార్యాలయంలోకి ప్రవేశించాడు. నియాజీ టేబుల్ మీద పత్రం ఉంది. అతని కళ్ళలో నీళ్ళు ఉన్నాయి. జాకబ్ ఈ పత్రంపై సంతకకు అంగీకరించారా అని జనరల్‌ని అడిగారు. నియాజీ సమాధానం చెప్పకుండా మౌనంగా ఉండిపోయారు. నియాజీ తడి కళ్లతో చూస్తూ ఉండిపోతుండగా లెఫ్టినెంట్ జనరల్ జాకబ్ మూడుసార్లు అడిగాడు.
చివరగా జనరల్ జాకబ్ ముసాయిదాను కైవసం చేసుకుని, దానిని ఎత్తుగా ఉంచి, దానిని ఆమోదించినట్లుగా భావిస్తునట్లు చెప్పారు. వెంటనే ఆ మేరకు భారత్ సైన్యం చీఫ్ అఫ్ ఆర్మీ స్టాఫ్, ఆర్మీ కమాండర్‌కు సమాచారం ఇచ్చారు.
16.00 గంటలకు, భారత సైన్యం తూర్పు కమాండ్ ఆర్మీ కమాండర్ లెఫ్టినెంట్ జనరల్ జగ్జిత్ సింగ్ అరోరా, అతని పరివారం ఐదు ఎంఐ 4, నాలుగు హెలికాప్టర్‌లలో ఢాకాకు చేరుకున్నారు. వారిని రిసీవ్ చేసుకోవడానికి జనరల్ నియాజీ, జనరల్ జాకబ్ ఎదురు చూస్తున్నారు.
ఆర్మీ కమాండర్‌తో పాటు శ్రీమతి భంటీ అరోరా, ఎయిర్ మార్షల్ దేవాన్, వైస్ అడ్మిరల్ కృష్ణన్, లెఫ్టినెంట్ జనరల్ సాగత్ సింగ్, వింగ్ సీడీఆర్ ఖోండ్కర్ ఉన్నారు. మోటర్‌కేడ్ లొంగిపోయే వేడుక వేదిక అయిన రేస్ కోర్స్ వైపు వెళ్లింది. ఆర్మీ కమాండర్‌కు భారత్, పాకిస్థాన్‌ల ఉమ్మడి గార్డ్‌ ఆఫ్ హానర్‌ను అందజేశారు.
లొంగిపోయే పత్రాన్ని ఆర్మీ కమాండర్ తీసుకెళ్లారు. ఇద్దరు కమాండర్లు డిసెంబర్ 16, 1971న 16. 31 గంటలకు సంతకం చేశారు. నియాజీ తన ఎపాలెట్‌లను విడదీసి, లాన్యార్డ్‌తో ఉన్న అతని .38 రివాల్వర్‌ను తీసివేసి లెఫ్టినెంట్ జనరల్ అరోరాకు అందజేశారు.
“జాయ్ బంగ్లా”, భారతదేశ అనుకూల నినాదాలు ప్రతిధ్వనించాయి. ప్రతిచోటా విపరీతమైన ఉత్కంఠ నెలకొంది. ఢాకా లెఫ్టినెంట్ జనరల్ సాగత్ సింగ్ ఆధీనంలోకి వచ్చింది. జనరల్ నియాజీని కలకత్తాకు తరలించారు. మిగిలిన పాకిస్తానీ సైనికులను సురక్షితమైన యుద్ధ ఖైదీల శిబిరాలకు తరలించారు.
ఆ విధంగా ఒక కొత్త దేశం ఆవిర్భవించింది. దక్షిణాసియా చిత్రపటం శాశ్వతంగా మారిపోయింది. ఢాకాలో పాక్ సైన్యం లొంగిపోవడం భారతదేశం, బంగ్లాదేశ్‌లకు అత్యుత్తమ సమయంగా మిగిలిపోతుంది.
ముఖ్యంగా స్వదేశానికి తిరిగి రాలేని, అత్యున్నత త్యాగాలు చేసిన భారత సాయుధ బలగాల వీర అధికారులకు, సైనికులకు ఈ ఘనత తప్పక చెందుతుంది. ఫ్లయింగ్ ఆఫీసర్ నిర్మల్ జిత్ సింగ్ సెఖోన్, 2వ లెఫ్టినెంట్ అరుణ్ ఖేత్ర్‌పాల్, లాన్స్ నాయక్ ఆల్బర్ట్ ఎక్కాలకు మరణానంతరం పరమవీర చక్ర లభించింది. మేజర్ హోషియార్ సింగ్ దేశం అత్యున్నత శౌర్య పురస్కారం పొంది జీవించి ఉన్న గ్రహీత.
1400 మంది వీర భారత సైనికులు యుద్ధంలో వీర మరణం పొందారు; 4000 మంది గాయపడ్డారు. అమెరికా అధ్యక్షుడు రిచర్డ్ నిక్సన్‌ను దుర్భాషలాడి, ఐక్యరాజ్య సమితి భద్రతా మండలిని సవాలు చేసిన ఉక్కు మహిళ, భారత ప్రధాని శ్రీమతి ఇందిరా గాంధీకి కూడా తగిన ఖ్యాతి ఇవ్వాలి.
ఆమెకు సంపూర్ణ సహకారం అందించిన అప్పటి ప్రతిపక్ష నాయకుడు అటల్ బిహారీ వాజ్‌పేయి, చీఫ్ అఫ్ ఆర్మీ స్టాఫ్ జనరల్ శామ్ మానెక్షాలు కూడా ఈ చారిత్రాత్మక విజయంలో కీలక పాత్ర వహించారు. తూర్పు ఆర్మీ కమాండర్ జనరల్ జె ఎస్ అరోరా, యుద్ధంలో ధైర్యం, నమ్మకంతో పోరాడి గెలిచిన వారందరూ ఈ ఘనతలో భాగస్వాములే.
