బంగ్లా యుద్ధం – 13
డిసెంబర్ 3, 1971న, పాకిస్తాన్ వైమానిక దళం (పిఎఎఫ్) పశ్చిమ సెక్టార్‌లోని భారత వైమానిక దళం (ఐఎఎఫ్) వైమానిక స్థావరాలు, రాడార్ స్టేషన్‌లపై, ప్రధానంగా పంజాబ్, జమ్మూ, కాశ్మీర్, హర్యానా, రాజస్థాన్‌లలో వరుస వైమానిక దాడులను ప్రారంభించడంతో భారత్ – పాకిస్థాన్ ల 13 రోజుల యుద్ధం ప్రారంభమైనది.
మొదటి వరుస వామాణిక దాడులను `ఆపరేషన్ చెంగిజ్ ఖాన్’ అనే కోడ్ తో పిఎఎఫ్ దాడులను పఠాన్కోట్, అమృత్సర్ భారత్ వైమానిక స్థావరాలు లక్ష్యంగా ప్రారంభించింది. ఈ దాడిలో పఠాన్కోట్, అమృత్సర్ ఎయిర్ బేస్‌ల రన్‌వేలు దెబ్బతిన్నాయి, అలాగే అమృత్‌సర్‌లోని రాడార్ స్టేషన్ కూడా దెబ్బతింది. వెంటనే వాటిని ఐఎఫ్ మరమ్మతులు చేసి, పనిచేసేటట్లు చేయడంతో పాటు పశ్చిమ పాకిస్తాన్‌లోని పిఎఎఫ్ స్థావరాలపై ఎదురుదాడికి వాటినే ఉపయోగించింది.
రెండవ వరుస దాడులలో, జమ్మూ, కాశ్మీర్ లోని శ్రీనగర్, అవంతిపూర్‌ వైమానిక స్థావరాలపై పిఎఎఫ్ దాడి చేసింది, అయితే ఇవి చెప్పుకోదగిన నష్టం కలిగించలేదు. ఈ దాడులతో ఈ ఎయిర్‌ఫీల్డ్‌లను పనిచేయకుండా చేయలేకపోయారు. పంజాబ్‌లోని ఫరీద్‌కోట్‌లోని రాడార్ స్టేషన్ పై కూడా ఏకకాలంలో దాడులు జరిపి నష్టం కలిగించింది.
పాకిస్తాన్ వైమానిక దళానికి చెందిన ఎయిర్‌ఫీల్డ్‌లు, రాడార్ స్టేషన్‌లపై వైమానిక దాడులు చేయడం ద్వారా ఐఎఎఫ్ ప్రతీకారం తీర్చుకుంది. పశ్చిమ పాకిస్తాన్‌లోని మురిద్, మియాన్‌వాలి, సర్గోధా, చందేర్, రిసాలేవాలా, రఫీకి, మస్రూర్‌లపై వరుసగా దాడులు జరిపింది.
తూర్పు పాకిస్తాన్‌లో కుర్మిటోలా, చిట్టగాంగ్, జెస్సోర్, తేజ్‌గావ్‌లలో కూడా వైమానిక దాడులు ప్రారంభించింది. సర్గోధా, మస్రూర్ ఎయిర్ బేస్‌ల రన్‌వేలపై భారీ నష్టం కలిగించ గలిగింది. తరువాత కొన్ని రోజుల వరకు అవి పనిచేయలేదు.
తూర్పు సెక్టార్‌లో, ఐఎఎఫ్ తో పాటు భారత నావికాదళం, ముక్తి బహిని ఎయిర్ ఎలిమెంట్స్ చేసిన ప్రమాదకర వైమానిక దాడులతో కేవలం రెండు రోజులలోనే పాకిస్తాన్ వైమానిక, నావికా దళాలను అణచి వేయగలిగారు.
దానితో ఐఎఎఫ్ కేవలం రెండు రోజుల వ్యవధిలో మొత్తం వైమానిక ఆధిపత్యాన్ని యుద్ధం ప్రారంభంలోనే పొందగలిగింది. 1971 యుద్ధంలో 13 రోజులకే భారత సేనలు అనూహ్యమైన విజయాన్ని పొందేటట్లు చేయడంలో ఈ ఆధిపత్యం కీలక పాత్ర పోషించింది.
పాకిస్తాన్ సైన్యం కొన్ని ప్రాంతాలపై తన ఆధిపత్యాన్ని ఏర్పరుచుకునే ప్రయత్నంలో డిసెంబర్ 3, 1971న పూంచ్, కార్గిల్, ఛంబ్‌లోని భారత స్థానాలపై దాడి చేసింది. శ్రీనగర్-లేహ్ రహదారి, జమ్మూ కాశ్మీర్ లోని అఖ్నూర్, జమ్మూలకు ముప్పు కలిగించే ప్రయత్నం చేసింది.
పాకిస్తాన్ సైన్యం పంజాబ్, రాజస్థాన్‌లోని ఫార్వర్డ్ ఇండియన్ స్థానాలపై ఫిరంగి షెల్లింగ్‌ను కూడా ప్రయోగించింది. ఒక రోజు తర్వాత డిసెంబర్ 4న రాజస్థాన్‌లోని లాంగేవాలా సెక్టార్‌లో ప్రతిష్టాత్మకమైన దాడిని ప్రారంభించింది. దీనిని భారత సైన్యం, ఐఎఎఫ్ తీవ్రంగా ప్రతిఘటించి పాక్ ట్యాంకులు, దాడి దళాలను ధ్వంసం చేశాయి.
పాక్ దాడి గురించి జాతికి తెలిపిన ప్రధాని
డిసెంబర్ 3 అర్ధరాత్రి, అప్పటి ప్రధాని ఇందిరా గాంధీ రేడియోలో జాతిని ఉద్దేశించి ప్రసంగిస్తూ దాడి గురించి దేశ ప్రజలకు తెలిపారు. ఆమె ప్రసంగం నుండి కొన్ని అంశాలు:
“మన దేశానికి, మన ప్రజలకు తీవ్రమైన ప్రమాదం ఉన్న సమయంలో నేను మీతో మాట్లాడుతున్నాను. కొన్ని గంటల క్రితం, డిసెంబర్ 3 సాయంత్రం 5.30 తర్వాత, పాకిస్తాన్ మనపై పూర్తి స్థాయి యుద్ధాన్ని ప్రారంభించింది.
అమృత్సర్, పఠాన్కోట్, శ్రీనగర్, అవంతిపూర్‌, ఉత్తర్‌లాయ్‌, జోధ్‌పూర్‌, అంబాలా, ఆగ్రాలలోని మన ఎయిర్‌ఫీల్డ్‌లపై పాకిస్థాన్ వైమానిక దళం అకస్మాత్తుగా దాడులు చేసింది.
సులేమంఖీ, ఖేమ్‌కరన్, పూంచ్ ఇతర రంగాలలోని మన రక్షణ స్థానాలపై వారి భూ బలగాలు కాల్పులు జరుపుతున్నాయి.
గత మార్చి నుండి, మనం చాలా భారాన్ని భరించాము . గొప్ప ఒత్తిడిని తట్టుకుని, కేవలం ప్రజాస్వామ్యయుతంగా ఓటు వేయడమే ఏకైక నేరంగా భావించి మొత్తం ప్రజల వినాశనాన్ని నిరోధించడంలో శాంతియుత పరిష్కారాన్ని తీసుకురావడానికి ప్రపంచాన్ని కోరడానికి మనం విపరీతమైన ప్రయత్నం చేసాము.
… నేడు, బంగ్లాదేశ్‌లో యుద్ధం భారతదేశంపై యుద్ధంగా మారింది. ఇది నాపై, నా ప్రభుత్వంపై, భారత ప్రజలపై అద్భుతమైన బాధ్యతను మోపింది. మన దేశాన్ని యుద్ధ ప్రాతిపదికన ఉంచడం తప్ప మనకు వేరే మార్గం లేదు. దేశ రక్షణకోసం సమీకరించిన మన ధైర్యవంతులైన అధికారులు, జవాన్లు తమ తమ స్థానాల్లో ఉన్నారు. భారతదేశం మొత్తానికి ఎమర్జెన్సీని ప్రకటించాము. అవసరమైన ప్రతి చర్య తీసుకొంటున్నాము. ఎటువంటి పరిణామాలకైనా మనం సిద్ధంగా ఉన్నాము.
… మనం చాలా కాలం కష్టాలు, త్యాగం కోసం సిద్ధంగా ఉండాలి. మనం శాంతిని ప్రేమించే ప్రజలం. కానీ మన స్వేచ్ఛను, మన ప్రజాస్వామ్యాన్ని, మన జీవన విధానాన్ని మనం కాపాడుకోకపోతే శాంతి కొనసాగదని మనకు తెలుసు. కాబట్టి ఈ రోజు మనం పోరాడుతున్నది కేవలం ప్రాదేశిక సమగ్రత కోసం మాత్రమే కాదు, ఈ దేశానికి బలాన్ని అందించిన ప్రాథమిక ఆదర్శాల కోసం, ఈ ఒక్క మంచి భవిష్యత్తుకు మనం పురోగమించగలం. ఈ దురాక్రమణను ఎదుర్కోవాలి. భారతదేశ ప్రజలు ధైర్యం, దృఢ సంకల్పంతో, క్రమశిక్షణతో, అత్యంత ఐక్యతతో దానిని ఎదుర్కొంటారు.
తూర్పు వైపునే ఐఎఎఫ్ దృష్టి
డిసెంబర్ 8, 1971న పశ్చిమ పాకిస్తాన్‌లోకి ఐఎఎఫ్ జరిపిన అత్యంత విజయవంతమైన వైమానిక దాడుల్లో ఒకటి. ఇందులో పఠాన్‌కోట్‌లో ఉన్న హంటర్ ఫైటర్ ఎయిర్‌క్రాఫ్ట్ పాకిస్తాన్ వైమానిక స్థావరం మురిద్‌పై దాడి చేసి ఐదు సాబర్ జెట్‌లను నేలపై ధ్వంసం చేసింది.
ఏదేమైనప్పటికీ, పశ్చిమ విభాగంలో పిఎఎఫ్ తో జరిగిన సంఘర్షణలో, ఐఎఎఫ్ ప్రాధమిక దృష్టి తూర్పు ఫ్రంట్‌పై ఉన్నందున పిఎఎఫ్ పై వాయు ఆధిపత్యాన్ని సాధించేందుకు ఐఎఎఫ్ లక్ష్యంగా చేసుకోలేదు.
పశ్చిమ ఫ్రంట్‌లో చాలావరకు కేవలం పాక్ దాడుల నుండి రక్షణాత్మకంగా మాత్రమే వ్యవహరించింది. దృష్టి అంతా తూర్పు పాక్ పైననే పెట్టారు. తూర్పు పాకిస్తాన్‌లో మోహరించిన పిఎఎఫ్ ను ధ్వంసం చేయడానికి ఐఎఎఫ్ ప్రణాళికలు రూపొందించింది.
ఏది ఏమైనప్పటికీ, పశ్చిమ సెక్టార్‌లో ఐఎఎఫ్ పోరాట నౌకాదళం ద్వారా ఒక భారీ ఆపరేషన్ మాత్రం చేసింది. ఈ లాంగేవాలా యుద్ధం ఒక అద్భుతమైన విజయంగా చరిత్రలో నిలిచిపోయింది.
ఈ ఆపరేషన్‌లో, డిసెంబరు 5, 1971న పాకిస్తాన్ సైన్యంకు చెందిన 65 యుద్ధ ట్యాంకులతో కూడిన ఒక పెద్ద సాయుధ వాహన శ్రేణిని కేవలం వైమానికదళంను ఉపయోగించి మట్టుబెట్టబడింది. జైసల్మేర్ నుండి ఆరు హంటర్ విమానాలు 52 పాకిస్తానీ ట్యాంక్‌లను ధ్వంసం చేశాయి లేదా దెబ్బతిన్నాయి.
యుద్ధ చరిత్రలోనే మొదటిసారిగా, కేవలం రెండు రోజులలో వైమానిక చర్యలో ఒక సాయుధ థ్రస్ట్ ఓడిపోయింది. ఈ ఘనత దాదాపు 30 సంవత్సరాల తర్వాత మొదటి గల్ఫ్ యుద్ధంలో పునరావృతమైంది.
తూర్పు ఫ్రంట్‌లో పిఎఎఫ్ కు వ్యతిరేకంగా ఐఎఎఫ్ చేపడుతున్న కార్యకలాపాలను షిల్లాంగ్‌లో ఉన్న ఈస్టర్న్ ఎయిర్ కమాండ్ హెడ్‌క్వార్టర్స్ నియంత్రించింది. ఇది ఒక విధంగా మారుమూల, దూరంగా ఉంది.
భారత సైన్యం యూనిట్లతో పాటుగా తూర్పు పాకిస్తాన్‌పై దాడి చేసే కార్యకలాపాలలో పాల్గొన్న ఐఎఎఫ్ పెద్ద సంఖ్యలో యూనిట్లతో కార్యకలాపాలను మరింత మెరుగ్గా సమన్వయం చేసేందుకు, తూర్పు ఆర్మీ కమాండ్ లోని అత్యున్నత అధికారులతో తగు సంప్రదింపుల తర్వాత కోల్‌కతాలోని ఫోర్ట్ విలియమ్‌లో అధునాతన ప్రధాన కార్యాలయంను ఏర్పర్చారు. అలహాబాద్‌లోని బమ్రౌలీలో ప్రధాన కార్యాలయంగా ఉన్న సెంట్రల్ ఎయిర్ కమాండ్ కింద యూనిట్లు కూడా ఈ కార్యకలాపాలలో పాల్గొన్నాయి.
భారత్ కన్నా బలహీనంగా పాక్ వైమానిక దళం
తూర్పు వైపున, ఐఎఎఫ్ తో పోల్చితే పిఎఎఫ్ సామర్ధ్యం ఏమాత్రం సరిపోదు. పిఎఎఫ్ కు రాజధాని నగరం ఢాకా సమీపంలోని తేజ్‌గావ్‌లో పూర్తిగా పనిచేసే ఒక ఎయిర్‌బేస్‌ మాత్రమే ఉంది, ఇక్కడ కేవలం ఒక స్క్వాడ్రన్‌ను మాత్రమే నిర్వహిస్తోంది. అంటే మొత్తం 16 ఎఫ్-86 సాబర్ యుద్ధ విమానాలు. తూర్పు పాకిస్తాన్‌లో స్థిరమైన వైమానిక కార్యకలాపాలను చేపట్టగల సామర్థ్యం ఉన్న ఏకైక వైమానిక స్థావరం ఇదే.
అనేక శాటిలైట్ ఎయిర్‌బేస్‌లు ఉన్నాయి. అయితే వీటిలో సుదీర్ఘకాలం వైమానిక కార్యకలాపాలను కొనసాగించడానికి తగు సౌకర్యాలు లేవు. ఉపగ్రహ వైమానిక స్థావరాలు చిట్టగాంగ్, కొమిల్లా, జెస్సోర్, బారిసల్, ఈశ్వర్ది, లాల్మునిర్హాట్, కాక్స్ బజార్, షంషేర్ నగర్‌ లలో ఉన్నాయి.
పిఎఎఫ్ తాత్కాలికంగా కుర్మిటోలా వద్ద షెన్యాంగ్ ఎఫ్-6 యుద్ధ విమానాల స్క్వాడ్రన్‌ను మోహరించింది. ఇది ఇప్పుడు అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయంగా ఉంది. దాని పేరును షాజలాల్ అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయంగా ఇప్పుడు మార్చారు. అయినప్పటికీ, యుద్ధ విమానాల కార్యకలాపాలకు మద్దతుగా మౌలిక సదుపాయాలకు సంబంధించి బేస్ తగినంతగా అభివృద్ధి చేయకపోవడంతో ఈ విమానాలు వెంటనే ఉపసంహరించుకున్నారు.
తూర్పు పాకిస్తాన్‌లో ఐఎఎఫ్ మొదటి దాడిని నాలుగు మిగ్ -21 యుద్ధ విమానాలు అందించిన వాయు రక్షణ కవచంతో హంటర్ విమానం నిర్వహించింది. వాస్తవానికి ఈ కవచం అవసరం లేదు. హంటర్ ఎయిర్‌క్రాఫ్ట్ వాయు రక్షణలో చాలా సామర్ధ్యం కలిగింది. రెండెజౌస్ జరగడానికి ముందే హంటర్స్ ఒక సాబెర్‌ను మొదటి దాడిలోనే కాల్చివేసింది.
హంటర్స్, మిగ్-21, కాన్బెర్రా బాంబర్లను తూర్పు పాకిస్తాన్ వైమానిక శక్తిని తటస్తం చేయడానికి, పిఎఎఫ్ వైమానిక స్థావరాలపై దాడి చేయడానికి ఐఎఎఫ్ విస్తృతంగా ఉపయోగించింది.
వైమానిక ఆధిపత్యాన్ని సాధించడంలో యుద్ధ విమానాలతో పాటు ఐఎఎఫ్ కు చెందిన రవాణా, హెలికాప్టర్ విమానాలు కూడా కీలక పాత్ర పోషించాయి. రవాణా సహాయాన్ని అందించడానికి తప్పనిసరిగా ఎయిర్ ఆపరేషన్స్‌లో పాల్గొన్న రవాణా సముదాయంలో సి-47 డకోటాస్ మూడు స్క్వాడ్రన్లు, ఆంటోనోవ్ ఎఎన్ -12 రెండు స్క్వాడ్రన్లు, సి-119 ప్యాకెట్ ఒక స్క్వాడ్రన్, కారిబౌ ఒక స్క్వాడ్రన్, ఒక స్క్వాడ్రన్ ఓటర్ ఉన్నాయి.
పశ్చిమ, సెంట్రల్ ఎయిర్ కమాండ్‌ల క్రింద ఉన్న ఈ రవాణా స్క్వాడ్రన్‌లలో కొన్నింటిని తూర్పు కమాండ్ క్రింద తిరిగి నియమించారు. తూర్పు పాకిస్తాన్‌లో ప్రారంభించిన ప్రమాదకర కార్యకలాపాలలో భారత సైన్యానికి లాజిస్టిక్ సహాయాన్ని అందించడానికి జోర్హాట్, గౌహతి, బరాక్‌పూర్, డమ్ డమ్ ఎయిర్‌ఫీల్డ్‌ లు కేంద్రంగా ఇవి పనిచేసాయి.
డిసెంబర్ 11, 1971న తూర్పు పాకిస్తాన్‌లోని టాంగైల్ మీదుగా ఒక బెటాలియన్ సమూహం పారాడ్రాప్ ఐఎఎఫ్, భారత సైన్యం మధ్య సంయుక్తంగా చేపట్టిన ఒక ప్రధాన ఆపరేషన్. దీనిని ఒక మైలురాయి సంఘటనగా పరిగణిస్తున్నారు.
పారాడ్రాప్ లక్ష్యం జమున నదిపై గల పూంగ్లీ వంతెనను స్వాధీనం చేసుకోవడం. ఢాకా రక్షణను పటిష్టం చేసేందుకు మైమెన్‌సింగ్ నుండి వెనక్కి వెళుతున్న పాకిస్థాన్ సైన్యం తిరోగమన 93 బ్రిగేడ్‌ను రాకుండా అడ్డుకోనేటట్లు చేశారు.
పారాట్రూపర్లు, ఫిరంగి దళాలను, వాహనాలు, ఇతర సరుకులతో కూడిన పారాడ్రాప్ 36 రవాణా విమానాల సముదాయం ద్వారా నిర్వహించారు. ఇందులో ఎఎన్ -12, సి-119, డకోటాస్, కారిబౌ ఉన్నాయి. భారత సాయుధ బలగాలు ఎక్కడ ఉన్నాయో అనే విషయమై పాకిస్తాన్ సైన్యాన్ని గందరగోళ పరిచేందుకు అదే సమయంలో మరొక ప్రదేశంలో కారిబౌ విమానం ఏకకాలంలో ఫీంట్ డమ్మీ డ్రాప్స్‌ను తీసుకువెళ్లింది.
డిసెంబరు 11న శత్రు శ్రేణుల వెనుక టాంగైల్ వద్ద జరిగిన పారాడ్రాప్ భారత సాయుధ దళాల ట్రంప్ కార్డ్, ఇది పాకిస్తానీ దళాలను తీవ్రంగా దెబ్బతీసింది. చివరికు ఢాకా పతనానికి దారితీసింది.
ఐఎఎఫ్ రోటరీ-వింగ్ ఫ్లీట్ లో ఎక్కువగా మి-4 ప్లాట్‌ఫారమ్‌ లు ఉన్నాయి. లాజిస్టిక్ మద్దతును అందించడం ద్వారా ముఖ్యమైన పాత్ర పోషించింది. డిసెంబర్ 10, 1971న, హెలికాప్టర్ ఫ్లీట్ నెం. 4 కార్ప్స్‌కు మద్దతుగా నిలిచింది.
దాని బ్రిగేడ్‌లలో ఒకదానిని విస్తారమైన చిత్తడి నేలల మీదుగా, వంతెన లేని 12 కి.మీ-వెడల్పు మేఘనా నది మీదుగా రవాణా చేయవలసి వచ్చింది. వీలైనంత త్వరగా ఢాకా చేరుకోవడానికి. “ఆపరేషన్ కాక్టస్ లిల్లీ” ద్వారా ఇఎఎఫ్ కు చెందిన మూడు యూనిట్ల హెలికాప్టర్ల ద్వారా ఇది సాధ్యమైంది.
మొత్తం మీద, ఈ యుద్ధం సమయంలో ఐఎఎఫ్ తూర్పు వైపు 1,978, పశ్చిమ సెక్టార్‌లో సుమారు 4,000 విమానాలను ఎగుర వేసింది. కానీ పిఎఎఫ్ తూర్పు ఫ్రంట్‌లో 30, పశ్చిమ ఫ్రంట్‌లో 2,840 విమానాలను మాత్రమే నడప గలిగింది. ఐఎఎఫ్ నడిపిన 80 శాతం కంటే ఎక్కువ విమానాలను యుద్ధభూమికి ఎయిర్ సపోర్ట్ అందించడం, ఇంటర్‌డిక్షన్ మిషన్ల కోసం ఎగురవేవేశారు.
ఈ యుద్ధంలో పిఎఎఫ్ 75 విమానాలను కోల్పోగా, ఐఎఎఫ్ 45 విమానాలు మాత్రమే కోల్పోయింది. భారత్ ఎయిర్ బేస్‌లు, ఇతర ఆస్తులపై ముందస్తు దాడులతో పాకిస్తాన్ ప్రారంభించిన యుద్ధంలో,ఐఎఎఫ్ సహేతుకమైన పనితీరును కనబరిచింది.
వేగవంతంగా స్పందించడంతో పాటు, త్వరితగతిన రెండు వైపులా కూడా ఆకాశంలో ఆధిపత్యం సంపాదించుకో కలిగింది. ఐఎఎఫ్ మొదటి సారిగా ఒకే సారి పశ్చిమ, తూర్పు సరిహద్దులలో రెండు వైపులా యుద్ధం చేయాల్సి వచ్చింది.
