ఉక్రెయిన్పై రష్యా దాడి చేయడం భారత్ను గతంలో ఎన్న లేనంతగా అంతర్జాతీయ సంబంధాలలో ఇరకాటంలో పడవేసింది. రష్యా దాడిని ఖండించాలని ఒకవంక అమెరికా, పశ్చిమ దేశాలు, ఉక్రెయిన్ వత్తిడి చేస్తుండగా, మరోవంక రష్యాతో కీలకమైన వ్యూహాత్మక బంధాన్ని దూరం చేసుకొనే పరిస్థితుల్లో లేము.
రష్యాతో భారత్కు ఉన్న సంబంధాలలో ఎక్కువగా కనిపించే అంశం ఆయుధాల ఒప్పందాలు.
రష్యా హార్డ్వేర్ ఇప్పటికీ భారతదేశ ఆయుధాలలో దాదాపు 70 శాతం వాటాను కలిగి ఉంది. అయితే ఆయుధ సరఫరాలో ఉక్రెయిన్ సహితం భారత్ కు కీలక భాగస్వామి అని చాలామందికి తెలియదు. రష్యా ఆయుధాల కోసం కీలకమైన ఉపవ్యవస్థలను అందించడంతోపాటు, భారత సైన్యానికి సరఫరాదారుగా ఉక్రెయిన్ కీలక పాత్ర పోషిస్తున్నది.
ఉక్రెయిన్ భారతదేశం భారత వైమానిక దళానికి చెందిన 100కి పైగా ఆంటోనోవ్ యాన్-32 రవాణా విమానాలను అప్గ్రేడ్ చేసే క్లిష్టమైన ప్రక్రియలో నిమగ్నమై ఉంది. 2014లో క్రిమియాలో జరిగిన సంఘర్షణతో ఆంటోనోవ్ అప్గ్రేడ్ ప్రోగ్రామ్ క్లుప్తంగా అంతరాయం కలిగింది. అయితే భారత నౌకాదళానికి మెరైన్ గ్యాస్ టర్బైన్ ఇంజిన్లు వంటి కీలకమైన వ్యవస్థను సరఫరా చేయడంలో ఉక్రెయిన్ పాత్ర పోషిస్తున్నది.
భారత నావికాదళానికి చెందిన దాదాపు 30 నౌకలు ఉక్రెయిన్కు చెందిన జోరియా మాష్ప్రోక్ట్ నుండి గ్యాస్ టర్బైన్లను తమ ప్రాథమిక ప్రొపల్షన్గా ఉపయోగిస్తాయి. ఈ నౌకలు అతి చురుకైన వీర్ క్లాస్ క్షిపణి పడవలు (సుమారు 500 టన్నుల స్థానభ్రంశం చెందుతాయి) నుండి వృద్ధాప్య రాజ్పుత్ క్లాస్ డిస్ట్రాయర్ల వరకు సరికొత్త విశాఖపట్నం క్లాస్ డిస్ట్రాయర్ల వరకు (సుమారు 8,000 టన్నుల స్థానభ్రంశం) ఉన్నాయి.
రష్యా గోవాలోని షిప్యార్డ్లలో భారత నావికాదళం కోసం నిర్మిస్తున్న రష్యన్-రూపకల్పన అడ్మిరల్ గ్రిగోరోవిచ్ తరగతికి చెందిన నాలుగు యుద్ధనౌకలు కూడా జోరియా సౌకర్యం నుండి ఇంజిన్లను ఉపయోగిస్తాయి. ఉక్రెయిన్లో ఘర్షణలు భారత నౌకాదళంకు పిడుగుబాటు వంటివని నౌకాదళ నిపుణులు ఆందోళన వ్యక్తం చేస్తున్నారు.
గ్యాస్ టర్బైన్లు సంక్లిష్టమైన వ్యవస్థలని, వాటిని సులభంగా మార్చలేమని ఈ సందర్భంగా గుర్తు చేస్తున్నారు. “యుద్ధనౌకలను వాటి ఇంజిన్ల చుట్టూ రూపొందిస్తారు. మీ ఓడ జలాంతర్గామి వ్యతిరేక యుద్ధానికి ఉద్దేశించినది అయితే, దానికి నిశ్శబ్దంగా ఉండే ఇంజన్ అవసరం. మీకు షూట్-అండ్-స్కూట్ సామర్థ్యం అవసరమైతే, మీకు వేగాన్ని అందించే ఇంజిన్ అవసరం. ఈ సామర్థ్యాలకు శీతలీకరణ, సహాయక భాగాల కోసం నిర్దిష్ట భాగాలు అవసరం. మీరు గ్యాస్ టర్బైన్ను డీజిల్ ఇంజిన్తో భర్తీ చేయలేరు” అని నిపుణులు వివరిస్తున్నారు. .
విశాఖపట్నంలోని ఐఎన్ఎస్ ఎక్సిలా వద్ద ఉన్న ఇండియన్ నేవీ మెరైన్ గ్యాస్ టర్బైన్ ఓవర్హాల్ కేంద్రం ఇప్పటికే ఉన్న ఇంజిన్లను సరిదిద్దగలిగినప్పటికీ, అటువంటి సదుపాయానికి అసలు సరఫరాదారు నుండి విడిభాగాలు అవసరం కాగలవు.
భారతదేశంలో ఉపయోగించే సముద్ర గ్యాస్ టర్బైన్లలోని కొన్ని భాగాలను ‘పాక్షికంగా స్థానికీకరించిన’ తయారీకి అనుమతించేందుకు భారత్ హెవీ ఎలక్ట్రికల్స్ లిమిటెడ్ తో గత ఏడాది నవంబర్లో జోరియా మాష్ప్రోక్ట్ ఒక ఒప్పందంపై సంతకం చేసింది. అయితే ఈ వెంచర్ ఎంత పురోగతి సాధించిందనే దానిపై ఇంకా స్పష్టత లేదు.
యుక్రెయిన్తో భారత నావికాదళం సంబంధం కీలక ఆయుధాలకోసం మనం సోవియట్ యూనియన్ పై ఆధారపడిన పార్వ్యసనంగా ఏర్పడినని గుర్తించాలి. జోరియా సదుపాయం సోవియట్, తరువాత రష్యన్ నౌకాదళాలకు ప్రధాన సరఫరాదారు. నిజానికి, భారతీయ నావికాదళం కోసం నిర్మిస్తున్న అడ్మిరల్ గ్రిగోరోవిచ్ క్లాస్ యుద్ధనౌకలలో రెండు వాస్తవానికి రష్యన్ నేవీ కోసం ఉద్దేశించినవి.
అయినప్పటికీ, క్రిమియాపై దాడి చేసిన తరువాత, జోరియా సౌకర్యం నుండి ఇంజిన్ల అమ్మకాన్ని ఉక్రెయిన్ నిషేధించడంతో రష్యా ఆర్డర్ను రద్దు చేసింది. నాలుగు నౌకల కోసం, నౌకలపై అమర్చడానికి ఉక్రెయిన్ నుండి భారతదేశం విడిగా గ్యాస్ టర్బైన్లను కొనుగోలు చేయాల్సి వచ్చింది. ఉక్రెయిన్ నుండి గ్యాస్ టర్బైన్ల కోసం విడిభాగాల ప్రవాహం కొనసాగేలా భారతదేశం దౌత్య నైపుణ్యాన్ని ప్రదర్శించవలసి ఉంటుంది.